Expertmeeting – Decentralisatie: kansen voor corporaties

Corpovenista wil corporaties inzicht verschaffen in de kansen en risico’s die de decentralisatie van het sociale domein corporaties biedt.

Als onderdeel van deze ambitie organiseerde Corpovenista op maandag 3 maart een expertmeeting om kansen voor corporaties inzichtelijk te krijgen. Voor de bijeenkomst was een gevarieerd gezelschap van deskundigen uitgenodigd. Zo zaten afgevaardigden van onder meer het ministerie van VWS, gemeenten, de VNG, Aedes, adviseurs, verschillende corporaties en de Woonbond aan tafel.

Helga Koper van Platform 31 somde voor alle aanwezigen nog eens op waarom de decentralisatie van het sociale domein plaatsvindt. Ze benoemde onder meer de almaar stijgende kosten, de verkokering en bureaucratie, de doorgeschoten specialisaties en taakdifferentiaties. Maar ook: een te hoge regel- en verantwoordingsdruk voor de professional en problemen bij het goed in beeld krijgen van de zorgvraag van een cliënt. De decentralisatie moet het beleid efficiënter en bovenal goedkoper maken. De operatie gaat gepaard met een stevige bezuinigingsoperatie: de kosten in het domein moeten met 25% dalen. Koper constateerde dat een integrale samenwerking tussen alle betrokken partijen heel hard nodig is om zowel de bezuinigingsopgave als de nieuwe gemeentelijke structuur begin 2015 te kunnen realiseren. Lang niet alle gemeenten liggen ‘op schema’.

Wijkteams

Koper liet zien dat bijna alle gemeenten in Nederland kiezen voor een structuur waarbij sociale wijkteams een belangrijke rol spelen. Deze wijkteams, bestaande uit een palet van deskundigen dat vaak per wijk verschillend van samenstelling is, moet problemen in de wijk tijdig signaleren.Nijmegen heeft al enige jaren ervaring met wijkteams. Ze zijn er in 2012 mee gestart. Jan Bannink (gemeente Nijmegen) vertelde over de ervaringen van zijn stad met de wijkteams. In de wijken waar het concept al is beproefd, is men enthousiast. Bannink vertelt dat er naast de wijkteams sinds 2008 ook met regieteams wordt gewerkt. Bij zware overlast kan de gemeente middels deze regieteams direct krachtig uitvoerend optreden.

Delft heeft een iets andere benadering vertelde Richard Toussain: de sociale teams die Delft gaat inrichten bestaan uit generalisten. Mensen die een breed mandaat krijgen om multiprobleemhuishoudens met de grootste problemen aan te pakken en de daarbij benodigde ondersteuning in te huren. Deze generalisten zijn onafhankelijke van de zorgleveranciers en komen wellicht direct bij de gemeente in dienst. Voor het grootste deel van de mensen met een zorg- of begeleidingsvraag gaat Delft met één loket werken, waar je voor uiteenlopende vragen terecht kunt. Daar wordt de intake gedaan en vervolgens hulp toegewezen.

Decentralisatie naar Zweeds model

De meeste Nederlandse gemeenten zien als gezegd wijkteams als een belangrijk onderdeel van de nieuwe gemeentelijke structuur die met de decentralisatie gepaard gaat. Volgens consultant Paul Hulst (Impegno) vormen zij echter niet de oplossing. De Scandinavische noorderburen hebben zorg- en welzijnstaken al ruim 20 jaar geleden gedecentraliseerd. Volgens Hulst kan Nederland veel van deze landen (het zogenaamde Zweeds model) leren. “Er waren in het begin veel kinderziektes bij onze noorderburen. Veel van wat bij ons nu -al dan niet experimenteel- wordt doorgevoerd, was in die fase daar ook aan de orde. Ruim 23 jaar later lijken de kinderziektes aardig te zijn verwijderd”. Volgens Hulst hoeft Nederland die periode van kinderziektes niet mee te maken, maar stevent ze er wel op af. “De meeste gemeenten in de 4 Scandinavische landen werken inmiddels niet langer met wijkteams, maar met veelal goedkopere inkoop en intake-loketten, vergelijkbaar met de Nederlandse WMO-loketten en Centra voor Jeugd en gezin (CJG’s). Bewoners die zorg nodig hebben komen daarnaartoe en daar wordt de aanvraag beoordeeld. De bewoner krijgt vervolgens een voucher waarmee hij zorg bij een aanbieder naar keuze kan inkopen. Aanbieders verschillen in aanbod en kwaliteit, maar de prijs is bij allen gelijk.”

Tips voor gemeenten, naar Zweeds model

In de workshop ‘Begeleiding en zorggarantie’ discussieerde Hulst met een aantal andere experts over de mogelijkheden die het Zweeds model en in de Nederlandse context biedt. Zij formuleerden een zestal tips voor gemeenten, die volgens hen veel ‘kinderziekten’ kunnen voorkomen:

Gemeente: pak je rol als marktmeester. Voer een duidelijke regierol richting zorgaanbieders. De gemeente moet zorgen voor het kader waarin zorgaanbieders moeten opereren. Dit kader wordt onder meer gevormd door:
Aanbesteding op kwaliteit en continuiteit. De prijs voor zorg moet bij iedere zorgaanbieder hetzelfde zijn. Aanbieders kunnen zelf kiezen of ze als partij zorg leveren.
Een zorgpartij moet marge maken, en die marge aanwenden voor innovatie en continuïteit.
Corporaties maken deel uit van het arrangement en de intakemedewerker aan het loket heeft ook mandaat over het wonen. Met andere woorden: in geval van nood moet een intakemedewerker bevoegd zijn om een woning voor een cliënt te regelen.
Gemeenten moeten veel meer vertrouwen op de klant en hem de regie geven in de keuze van de zorgpartij.
Geef een korte periode aan de zorgpartijen om zich te herpakken (snelle omwenteling doorvoeren). Dit om uitstel van de gewenste omslag bij zorgaanbieders te voorkomen.

Decentralisatie & zelfredzaamheid : tips voor corporaties

In een tweede workshop debatteerden experts over de bijdrage van corporaties in de wijk nu er in de nabije toekomst een grotere zelfredzaamheid van burgers wordt verwacht. Ook uit deze sessie vloeide een aantal waardevolle tips voort, ditmaal bestemd voor woningcorporaties:

Biedt als corporatie een dienst aan in het sociale domein. Met een verhaal. Wij zien veel mensen. Wij zitten overal. Wij kunnen veel én zijn actor (verhuurder). Maatschappelijk vastgoed kan wijkeconomie aanjagen. Stimuleer ondernemerschap in de buurt (en maak daarmee gemeenschappelijke ruimtes betaalbaar). Vraag wel vanuit wederkerigheid dat gemeenten zich hard achter deadlines scharen en minder bureaucratie tonen als snel gehandeld moet worden. Zorg dat je bij de G32 aan tafel zit. Het is van groot belang om als corporatie bij de gemeente sterk te hameren op de randvoorwaarden die hiervoor nodig zijn: snel kunnen opvolgen van onze signalen bijvoorbeeld binnen een sociaal team.
Maak sociaal domein integraal onderdeel van prestatieafspraken. Contingent mét noodzakelijke begeleiding voorkomt huisuitzettingen.
Zorg dat je als woningcorporatie zichtbaar wordt in de 43 WMO tafels die door Ministerie van VWS regionaal georganiseerd gaan worden over langdurige zorg.
Bied betere nazorg als woningcorporatie en wijkteam. Bijvoorbeeld mensen die uit detentie komen of uit kliniek. Dit vraagt 24×7 bemoeizorg voor een selectieve groep. Als wijkteam doe je dit voor de zorgmijders.
Gebruik Big Data beter om informatie over gezinnen te krijgen (Almere monitor). Zorg wel voor privacy.
Vanuit wederkerigheidsprincipe: verzin slimme arrangementen. Bijv. de wijkstudent die korting krijgt op huurprijs en studiepunten scoort als hij/zij 10 uur per week iets voor de wijk/bewoners doet bijvoorbeeld.
Doe zelf actief een beroep op burenhulp en probeer niet alle hulp te institutionaliseren.

Scheiden wonen en zorg: tips voor corporaties

Door het scheiden van wonen en zorg zal de zorg steeds meer in de reguliere woonsituatie geleverd moeten worden. In de derde workshop ‘Toegankelijk Wonen met zorg op maat’ werd over dit thema doorgedacht. Vragen als ‘moet je als corporatie woon- en zorgarrangementen aanbieden? ‘Lukt het met alle bezuinigingen om kwaliteit en maatwerk te bieden, of wordt het standaardisatie? En hoeveel standaardisatie accepteert de klant?’ waren vragen die aan de orde kwamen. Ook uit deze workshop vloeide een aantal nuttige adviezen voor corporaties voort:

Onderken het belang van oud worden in je eigen buurt of wijk. Ouderen laten verkassen naar buurten waardoor hun sociaal netwerk wegvalt is niet bevorderlijk voor het “welzijn” van de klant en levert op termijn geen kostenbesparing in de zorg en/of begeleiding op.
Richt je vooral op de extra serviceverlening. Voor welke diensten zijn de ouderen straks zelf verantwoordelijk (eten, wassen , schoonmaken, tuinonderhoud etc. ) en wat kan de corporatie daarin betekenen? Wonen met service op maat.
Welke rol hebben of hadden de huismeesters in de seniorencomplexen en kijk of je deze dienstverlening kunt aanbieden in een nieuwe en andere vorm.
Activeer en ondersteun bewonersinitiatieven om zaken zelf te regelen: een mooi voorbeeld zijn de zogenaamde wijkontwikkelingsbedrijven.
De gemeente is vanuit de WMO verantwoordelijk voor het organiseren en financieren van de ontmoetingsfunctie. De meeste gemeentes moeten bezuinigen op de wijkvoorzieningen. Ga met elkaar onderzoeken wat er wél mogelijk is. Maak hierbij gebruik van het in de wijk aanwezige maatschappelijk vastgoed.
Zorg voor betaalbare huisvesting en onderhandel hierover met andere partijen. Maak ook afspraken met gemeenten en zorgaanbieders over de toewijzing van kwetsbare groepen.We betrekken in de samenwerking nu wel de gemeenten maar niet de zorgverzekeraars. Zorg dat ook zij bij dit thema betrokken worden.

Symposium 3 april

Op donderdagmiddag 3 april 2014 organiseert Corpovenista tijdens een mini-symposium een workshop over de Veranderende rol voor gemeenten. Het symposium en de workshop zijn bedoeld voor corporatiemedewerkers van de bij Corpovenista aangesloten corporaties.

Standpunten politieke partijen

Corpovenista heeft vanuit het streven om inzicht te verschaffen in de kansen die de decentralisatie van het sociale domein corporaties biedt, ook een inventarisatie gemaakt van de standpunten van politieke partijen met betrekking tot wonen, zorg en werk & inkomen. Dit rapport biest corporaties handvatten om straks met de nieuwe gemeenteraad over deze thema’s in gesprek te gaan. Bekijk het rapport.