Nieuw programma gelanceerd

Kennisplatform Corpovenista is van start met een nieuw programma. De grote structurele veranderingen in maatschappij en welvaartsstaat maken dat zowel de opgave als de positie van corporaties een andere wordt.

De zes onderwerpen waarmee Corpovenista van start gaat richten zich dan ook sterk op de effecten van deze veranderingen, voor zowel de corporatie als de stad.

Hoewel een expliciete en uitgewerkte visie van het kabinet op het wonen op dit moment nog node wordt gemist, moeten we concluderen dat alles wijst in de richting van een fundamentele wijziging als gevolg van die verandering van de inrichting van de welvaartsstaat. Stedelijke vernieuwing, met uitzondering van het Kwaliteitsprogramma Rotterdam-Zuid, is van de landelijke beleidsagenda afgevoerd. Sociaal wonen zou wel eens het karakter van een sociale voorziening kunnen krijgen: alleen bedoeld voor groepen die echt niet zonder hulp in hun huisvesting kunnen voorzien. Wordt dit werkelijkheid, dan kan de sociale huursector krimpen in omvang en takenpakket.

Onderwerpen

Het geschetste scenario zal grote invloed hebben op de manier waarop corporaties een rol spelen in het leefbaar houden en maken van steden. De kabinetsplannen zijn sterk bepalend voor wat corporaties in de toekomst aan kunnen en mogen pakken. Corpovenista besteedt in haar programma dan ook aandacht aan deze sterk veranderende context. Wat kunnen corporaties in de toekomst nog voor de stad betekenen? Wat mogen ze nog? Een beknopt overzicht van de onderwerpen waar het platform mee van start gaat:

Interventies van corporaties en dynamiek in de stad

‘De woningmarkt zit op slot’, is een vaak gehoorde kreet. Een gebrek aan dynamiek zou slecht zijn voor starters en woningzoekenden, voor corporaties en voor de instroom in de stad. Maar welke problemen zijn nu eigenlijk het gevolg van een gebrek aan dynamiek? En welke instrumenten zijn door corporaties ontwikkeld om dynamiek te vergroten? Wat is het effect van deze maatregelen? En welke zijn er nog meer mogelijk? Op deze vragen zoekt het platform de komende periode een antwoord.

Het vraagstuk van de betaalbaarheid

Het actuele rijksbeleid zal de komende tijd leiden tot een stevige verhoging van de huurprijzen. In ‘Wonen 4.0’ is het streven naar het verhogen van de huren in de sociale voorraad naar het marktniveau zelfs als doelstelling opgenomen. De woonlastendruk is voor grote groepen huurders nu al fors. Wat zijn de gevolgen van dit huurbeleid voor de betaalbaarheid? Wat betekent dit voor de leefsituatie van mensen met een laag inkomen? En hebben corporaties nog wel de taak om de betaalbaarheid mede te bevorderen?

Flexibiliseren in de sociale voorraad

In een belangrijk deel van de voorraad wonen huishoudens die gezien hun inkomen of actuele huishoudensamenstelling, eigenlijk weinig steun nodig hebben. Toch krijgen ze die wel, in de vorm van een huurprijs die (ver) onder de markthuur ligt. Woningtoewijzing alleen kan dat niet voorkomen: dat is slechts een momentopname. De ‘huurafslag’, het bewust lager houden van de te betalen huur bij het afsluiten van het huurcontract, werk structureel door terwijl het inkomen kan stijgen. Dat roept de discussie op over nut en noodzaak van flexibiliseren: hetzij in huurprijs (koppeling aan het inkomen), hetzij door doorbreking van de voor de zittende huurder zeer gunstige huurprijsregulering en -bescherming. Dat kan bijvoorbeeld door huurcontracten aan een termijn te binden. Corpovenista wil inzicht krijgen in hoe de potentie van de woningvoorraad beter ingezet kan worden voor huisvesting van de groepen die daar zelf het minst voor kunnen zorgen.

Nieuwe rol en taken voor de gemeenten: effecten voor corporaties

Eén van de meest in het oog springende veranderingen in de omgeving van de corporaties is de decentralisatie van overheidstaken naar gemeenten. Het gaat om taken op het gebied van zorg en ondersteuning (WMO, decentralisatie AWBZ), jeugdzorg en werk & inkomen. De gemeente wordt het centrale aanspeekpunt in het sociale domein. Deze herordening gaat gepaard met stevige bezuinigingen. Deze veranderingen zetten de gemeenten onder druk. Corpovenista is benieuwd hoe  gemeenten vorm geven aan de op handen zijnde veranderingen, wat dat betekent voor de mensen die gebruikmaken van de voorzieningen, wat voor effecten het heeft op de wijkgerichte aanpak in het sociale domein en wat de gevolgen voor corporaties zullen zijn. In het regeerakkoord is immers ook opgenomen dat gemeenten corporaties zullen gaan aansturen.

Verantwoording: prestaties en afspraken

Naast onderzoek naar de effecten van de nieuwe rol en taken van gemeenten, wil het platform rondom de ophanden zijnde nieuwe verhoudingen tussen gemeente en corporatie ook debat en kennisuitwisseling tot stand brengen. Op dit moment ontbeert de sector een adequate en actuele set inhoudelijke prestatienormen en -indicatoren. Welke inhoudelijke prestaties bepalen de meerwaarde van de woningcorporaties? Iedere corporatie werkt met (tenminste intern geformuleerde) ambities, doelstellingen en normen, die zouden een aangrijpingspunt kunnen vormen om met elkaar te werken aan een nieuwe set inhoudelijke normen voor de sector. De opgaven zijn aan verandering onderhevig. In sommige gebieden is er nog steeds een groeiende woningbehoefte (Noordelijke Randstad) in andere gebieden ligt veeleer de nadruk op de bestaande voorraad of zelfs het faciliteren van krimp. In de veranderende context zijn wellicht nieuwe afspraken nodig over woningverdeling en beheer.

Corporaties en bewoners: op weg naar gelijkwaardigheid en wederkerigheid

Hoe kunnen corporaties in de toekomst, zeker als de inzet meer is gericht op het huisvesten van groepen die echt op een sociale huurwoning zijn aangewezen, bewonersinitiatieven het beste ondersteunen? Welke rol spelen zij in het activeren van bewoners en het faciliteren van initiatieven? Corpovenista wil een aantal vernieuwende praktijken onder de loep nemen.

Proces

Aan de totstandkoming van het programma is ruim een jaar gewerkt. Nadat de stuurgroep van het platform dit voorjaar een conceptprogramma gereed had, is heeft ze zowel schriftelijk als tijdens een expertmeeting deskundigen om een reactie gevraagd. Deze consultaties hebben voor verdere aanscherping en verfijning gezorgd.

In de zomerperiode worden vanuit de deelnemende corporaties begeleidingscommissies gevormd, die de onderwerpen nader zullen uitwerken. In het najaar zullen de eerste debatten worden georganiseerd en onderzoeken worden uitgezet.