Symposium 3 april 2014: nieuwe kennis voor corporaties

Symposium Corpovenista druk bezocht

Met vier pitches en vier workshops deelde kennisplatform Corpovenista de eerste resultaten van nieuw onderzoek tijdens een mini-symposium in het Huis van Portaal in Utrecht. De vier thema’s: dynamiek op de woningmarkt, betaalbaarheid, bewonersinitiatief en nieuwe taken voor gemeenten.

door Lisette Vos

Voorzitter Jeroen Cras van het kennisplatform verwelkomde op 3 april ruim 70 deelnemers van de aangesloten corporaties én van andere kennisnetwerken, zoals Platform31, De Vernieuwde Stad en Futura. ‘We weten elkaar steeds beter te vinden‘, stelde Cras tevreden vast. ‘Wij hebben als kennisplatform de ambitie om actuele kennis toe te voegen die voor corporaties van belang is. Op basis van onafhankelijk onderzoek, én met een praktische toepassing.’

Kennisplatform Corpovenista wil die opgedane kennis zichtbaar maken en delen, via de website en sociale media, maar ook door onderzoeksresultaten tijdens een mini-symposium te presenteren, zoals op 3 april in Utrecht. Vier sprekers probeerden de toehoorders in het Huis van Portaal te verleiden om deel te nemen aan één van de vier workshops: om de (eerste) resultaten van onderzoek te horen, te discussiëren over de uitkomsten en mee te denken over mogelijk vervolgonderzoek.

Inspirerend eigenaarschap

Rian Peeters (Tiwos), stuurgroeplid van Corpovenista, liet zijn licht schijnen over de ruimte van bewoners om zelf het initiatief te kunnen nemen, in hun eigen huurhuis of directe woonomgeving. ‘Heeft u thuis wel eens een stopcontact vervangen? Huurders mogen dat vaak niet eens zelf’, gaf Peeters aan. Hij stelde dat met weinig middelen veel bereikt kan worden, als de corporatie wél die ruimte aan bewoners geeft. ‘Zo heeft Havensteder in Rotterdam een tuinslang van 80 meter aan de buurt geleverd. Bewoners hebben niet alleen zelf hun tuintjes opgeknapt, ze kregen ook beter contact.’

Onderzoekers van bureau Início hebben in een eerste verkenning vooral gekeken naar de motieven van de huurders om zelf het initiatief te nemen. Die kunnen sterk verschillen: de wens om ‘mijn’ huurwoning aan te passen, het beter kunnen doen dan de corporatie, geld besparen, een specifiek probleem oplossen of een groep die bijvoorbeeld samen een woongroep wil oprichten. Tijdens de workshop zochten de deelnemers – aan de hand van deze vijf motieven – hun pijngrens op: wat willen wij als corporaties wel en niet aan bewoners overlaten?

‘Huurders moeten beheerder kiezen’

Een eerlijke uitkomst was onder meer: corporaties zien nog veel belemmeringen in hun eigen organisatie. De oproep is om bewoners juist meer vertrouwen te geven. ‘Dat mag best een tandje meer’, verwoordde Rian Peeters. Daarbij moeten initiatieven uitgaan van de wensen en/of eigen kracht van bewoners, corporaties moeten niet vóór de bewoners denken. En huurders zouden hun eigen beheerder moeten kunnen uitkiezen, net zoals zij een provider kiezen voor internet.

Dynamiek op de woningmarkt

Perry Hoetjes (Stadgenoot), stuurgroeplid van Corpovenista, scherpte de discussie aan over het tweede thema: de dynamiek op de woningmarkt.  ‘De woningmarkt zit op slot’, roept menigeen. De dynamiek op de woningmarkt (lees: doorstroming) moet worden bevorderd. ‘Of is er sprake van een overschat probleem?‘, legde Hoetjes de vraag  aan het publiek voor. Uit de zaal kwam een tegengeluid:  ‘Ik mis de lofzang op de sociale stabiliteit. In veel buurten wonen bewoners al jarenlang met veel plezier en hebben niets te klagen.‘

Bureau Rigo brengt in opdracht van Corpovenista in kaart voor wie en in welke regio het gebrek aan de dynamiek op de woningmarkt wél een probleem is. En welke effectieve middelen corporaties kunnen inzetten om de doorstroming te bevorderen. Tijdens de workshop bespraken deelnemers onder meer hun eigen praktijkvoorbeelden om de lokale problematiek te ontrafelen en na te denken over oplossingen.

Eén van de uitkomsten was onder meer dat herstructurering in een wijk als Kanaleneiland in Utrecht, gelegen achter het Huis van Portaal, fnuikend kan zijn voor de doorstroming. Juist in deze wijk kunnen nieuwkomers op de woningmarkt nog in aanmerking komen voor een goedkope huurwoning en verhuizen bewoners regelmatig, zodat er weer woningen vrij komen. Sloop van de bestaande (goedkope) woningvoorraad en nieuwbouw (in een duurder segment) kan een negatief effectief hebben op de doorstroming. Een interessante vervolgvraag is ook: wat voeg je toe? Woningen voor starters, voor senioren of duurdere woningen?

Betaalbaarheid

Betaalbaarheid is een thema dat ook al langer op de agenda van Corpovenista staat. Jan Kraak, stuurgroeplid van Corpovenista, liet met een foto zien dat het binnen het onderzoek niet alleen om betaalbaarheid gaat, maar ook om kwaliteit. Een onooglijk zolderkamer van nog geen vijf vierkante meter voor 330,00 euro per maand is betaalbaar, maar is in feite onbewoonbaar. Met andere woorden: een woning moet passend zijn qua betaalbaarheid én kwaliteit.

Bureau Rigo onderzoekt sinds december 2013 de omvang van de problemen die ontstaan door de stijgende huurprijzen. De vraag is aan welke knoppen corporaties zelf kunnen draaien om die betaalbaarheid van sociale huurwoningen te beïnvloeden en oog te blijven houden voor kwaliteit. De deelnemers van de workshop dachten mee over deze knoppen en vragen voor het vervolgonderzoek.

Corporaties kunnen die betaalbaarheid onder meer beïnvloeden door een goedkope woningvoorraad in stand te houden. Dat betekent bijvoorbeeld minder sloop, en – waar mogelijk – minder huurverhoging. Een uitkomst is echter ook dat andere lasten voor bewoners steeds meer stijgen, zoals energie, zorg en voedsel. Ook daar moet in het vervolg onderzoek rekening mee worden gehouden, inclusief de vraag over kwaliteit.

Nieuwe taken gemeenten

Maarten Vos (Vidomes), stuurgroeplid van Corpovenista, stelde zich aan zijn corporatiecollega’s voor als de nieuwe wethouder die over het sociale domein gaat. Voor de gemeenten gaat er veel veranderen op het gebied van zorg, werk en inkomen. Deze overheidstaken komen op het bordje van de gemeente. ‘Er komt veel op ons af’, stelde Vos in zijn rol als wethouder.  ‘Ik wil u graag uitnodigen om mee te denken over hoe we deze operatie in goede banen kunnen leiden.‘

Een werkgroep met leden van Corpovenista is gestart met een inventarisatie: waar staan gemeenten in hun nieuwe rol en waar liggen de uitdagingen? Belangrijke vragen zijn welke kansen er voor corporaties liggen en hoe zij op een goede manier met de gemeenten hierover in gesprek kunnen gaan.

Volgens de deelnemers van de workshop zouden corporaties en gemeenten prestatieafspraken moeten maken op het terrein van het sociale domein. Corporaties kunnen verder medewerkers trainen, zodat zij in een vroeg stadium kunnen signaleren als een huurder zorg nodig heeft. Durf ook onderscheid te maken: welke huurder heeft wel of niet die traplift nodig? Ook als het soms een lastige boodschap is. Ook verwees Maarten Vos naar twee relevante documenten, over het ‘ontschotten’ van wonen, zorg en pensioen, en over het Zweedse model, een zakelijk aanbestedingsmodel uit Scandinavië, waar ze al 20 jaar geleden met de decentralisatie zijn begonnen en waar sociale wijkteams inmiddels tot het verleden behoren.